بازداری در ساختواژه زبان فارسی در چارچوب ساختواژه واژگانی

پژوهش حاضر به بررسی بازداری در ساختواژه زبان فارسی در چارچوب ساختواژه واژگانی می پردازد. بازداری پدیده ای در ساختواژه زبان است که ارتباط نزدیکی با زایایی فرایندهای ساختواژی دارد. زبان شناسان زیادی تاکنون به مسئله زایایی فرایندهای ساختواژی و محدودیت های آنها پرداخته اند و اصطلاح بازداری را برای آن محدودیت ها در نوشته های خود به کار برده اند. هیچ یک از پژوهش هایی که تاکنون در مورد بازداری یا محدودیت های زایایی فرایندهای ساختواژی در زبان فارسی انجام شده است در چارچوب ساختواژه واژگانی نبوده است. البته بحث زایایی و محدودیت های زایایی، که در این پژوهش بازداری نامیده شده است، در زبان فارسی چندان مورد توجه زبان شناسان نبوده و از مباحثی است که به تازگی مورد توجه زبان شناسان در ایران قرار گرفته است. این پژوهش به بررسی محدودیت های زایایی فرایندهای اشتقاقی و تصریفی به عنوان دو فرایند ساختواژی در زبان فارسی با توجه به پدیده بازداری و در قالب نظری? نوین ساختواژ? واژگانی می پردازد که تاکنون از این دیدگاه پژوهشی در قالب مقاله یا پایان نامه انجام نشده است. نگارنده ابتدا داده های مربوطه را از پایگاه داده های زبان فارسی، فرهنگنامه فارسی: واژگان و اعلام صدری افشار و دیگران، و فرهنگ واژه های مصوب فرهنگستان دفترهای اول تا هشتم گردآوری کرده، سپس به بررسی رابطه بازداری میان آن فرایندها در چارچوب نظری یاد شده، پرداخته است. نتایجی که از این پژوهش به دست آمده، بدین قرارند: عواملی که زایایی فرایندها را محدود می کنند عوامل آوایی، ساختواژی، واژگانی و معنایی اند که در مجموع بازداری نامیده می شوند. با بهره گیری از امکانات نظریه ساختواژه واژگانی مانند ترتیب لایه ها، قرارداد حذف قلاب و مفاهیم مرتبط با آن مانند شرط دیگرجایی، ترتیب درونی زمینه چینی و زمینه برچینی و مانند آن می توان بازداری در ساختواژه زبان فارسی را به طور منسجمی بررسی کرد. در نهایت، اینکه بازداری گرایشی عمومی در زبان است که ممکن است تحت تأثیر عواملی مانند برنامه ریزی زبان و یا نیازهای ارتباطی جدید نقض شود. نتایج این پژوهش می تواند در فرهنگ نگاری، دستورنویسی، زبان آموزی و همچنین در زبان شناسی همگانی به کار گرفته شود.